पुणे : जून, ऑगस्टनंतर यंदाही गेल्या 123 वर्षांतील सर्वात कोरडा महिना ठरणार आहे. देशभरात ऑगस्टच्या 23 दिवसांत केवळ 115 मिमी पावसाची नोंद झाली आहे. यापूर्वीचा सर्वात कमी पाऊस ऑगस्ट 2005 मध्ये 190.1 मिमी इतका नोंदवला गेला होता. तो विक्रम ऑगस्ट 2023 मध्ये मोडला गेला. गेल्या 150 वर्षांत भारतात सहा वेळा एल निनो सक्रिय झाला आहे. भारताला पाच वेळा दुष्काळाचा सामना करावा लागला आहे.
शास्त्र, नॅशनल सेंटर फॉर एटमॉस्फेरिक सायन्स, युनिव्हर्सिटी ऑफ रीडिंग, इंग्लंड येथे हवामान शास्त्रज्ञ म्हणून काम करणारे भारतीय वंशाचे शास्त्रज्ञ डॉ. अक्षय देवरस यांनी हे संशोधन केले आहे. त्यांच्या दाव्यानुसार, जूननंतर भारताला ऑगस्ट महिन्यात अल निनोचा सर्वाधिक फटका बसला आहे, जो गेल्या 123 वर्षांतील सर्वात कमी आहे. जून महिन्यात १२२ वर्षांतील सर्वात कमी पाऊस झाला.
मान्सून ट्रफमध्ये बदल देवरस यांच्या संशोधनानुसार, भारतातील मान्सून ट्रफ (कुंड) सतत मध्य भारतावर असतो. मात्र यंदा तो सातत्याने उत्तर भारतावर आहे. हा मोठा बदल या वर्षीच्या मान्सूनचे वैशिष्ट्य आहे कारण यावर्षी कोर मान्सून झोन मध्य भारतातून उत्तरेकडे सरकला आहे. जुलैमध्ये मान्सून हिमालयाच्या पायथ्याशी स्थिरावतो.
त्यानंतर देशभर मुसळधार आणि सारखा पाऊस पडतो. मात्र यंदा ही परिस्थिती उशिरा निर्माण झाली. 7 ते 18 ऑगस्ट दरम्यान मान्सून हिमालयाच्या पायथ्याशी स्थिरावला. 21 ऑगस्टपासून ते पुन्हा उत्तरेकडे स्थिरावले. कमी दाबाची यंत्रणा आता संपून मान्सून पुन्हा खंडित होत असल्याचेही देवरस यांनी आपल्या संशोधनात स्पष्ट केले.
- जून 2023 : सिक्कीममध्ये सर्वाधिक 547.1 मि.मी.
- जून 2023 : मराठवाड्यात सर्वात कमी 41.3 मि.मी.
- गुजरात, राजस्थान, लडाख, चंदीगड (60 टक्के जास्त)
- जूनमध्ये देशात 717 जिल्ह्यांपैकी 400 जिल्ह्यांत पाऊस नव्हता.
- जून 2023 विपरजॉय चक्रीवादळामुळे 122 वर्षांत नीचांकी पाऊस झाला.
- तीन ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेसाठी महत्त्वाचा असलेला मान्सून 70 टक्के पाऊस देतो.
- देशात ऑगस्टच्या पहिल्या 17 दिवसांत फक्त 10.7 मि.मी. (3.6 इंच) पाऊस (40० टक्के कमी) आहे.
- महिन्याची सामान सरासरी 254.9 मि.मी. (10 इंच) आहे.
- सर्वात कमी ऑगस्ट पाऊस 2005 मध्ये 191.2 मि.मी. (7.5 इंच) होता.
Read More
Politics | अजित पवार गटाला पक्षासोबत चिन्ह देखील मिळेल : प्रफुल्ल पटेल यांचा दावा
